• ANA SƏHİFƏ
  • SİMPOZİUM HAQQINDA
    • Dəvət mətni
    • Mirza GÖKGÖL
    • Mövzu sahələri
    • Mühüm tarixlər
    • Qeydiyyat və Yaşayış
  • KOMİTƏLƏR
    • Fəxri komitə
    • Təşkilat komitəsi
    • Elmi komitə
  • BİZ KİMİK
  • ƏLAQƏ
  • MƏRUZƏ GÖNDƏR
  • YAZI QAYDALARI
    • Xülasə Qaydaları
    • Təqdimat Qaydaları
    • Poster qaydaları
  •   tr
  •   en
  1. Ev
  2. Mirza GÖKGÖL

Mirza GÖKGÖL

Mirzə Hacızadə Gökgöl (1897–1981) Türkiyədə bitki genetik ehtiyatları və seleksiya elminin təməl daşlarından biri hesab olunur. O, 1925–1950-ci illər arasında Türkiyənin müxtəlif bölgələrindən bitki genetik materialları toplamış və bu materiallardan istifadə edərək seleksiya proqramları həyata keçirmişdir. Türkiyədə bitki genetik ehtiyatları sahəsində aparılan tədqiqatların pioneri kimi tanınır.

Mirzə Hacızadə altı uşaqdan ibarət ailənin ilk övladı olaraq 14 sentyabr 1897-ci ildə Azərbaycanın Gəncə şəhərində anadan olmuşdur. Anası Məşədi Yaqut evdar qadın, atası Yusif Hacızadə isə tacir idi. 1915-ci ilin mayında Gəncə Kişi Gimnaziyasını bitirdikdən sonra 1916–1917-ci illərdə Ukraynanın Krakov şəhərindəki Novoaleksandriysk Kənd Təsərrüfatı və Meşəçilik İnstitutunda təhsil almışdır. Təhsilini davam etdirdiyi dövrdə Rusiya İnqilabı başlamış və inqilabın yaratdığı imkanlar səbəbindən adı sonradan Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti (ADC) olaraq dəyişdirilən Azərbaycana qayıtmaq məcburiyyətində qalmışdır.

1918-ci ildə ADC xaricdə ali təhsil almaq üçün 100 gənci seçmişdir. Mirzə Hacızadə də bu gənclərdən biri olmuşdur. O, əvvəlcə İtaliyanın Neapol şəhərindəki Portiçi Kənd Təsərrüfatı Məktəbində 6 ay təhsil almış, daha sonra isə Berlində yerləşən Landwirtschaftliche Hochschule-yə (Ali Kənd Təsərrüfatı Məktəbi) keçmişdir. 1920-ci ilin noyabrında məzun olana qədər tanınmış genetika mütəxəssisi Ervin Baur (1875–1933) və kənd təsərrüfatı professoru Kurt Opitzin (1877–1958) rəhbərliyi ilə çalışmışdır. 1925-ci ilin iyununda diplom imtahanını verərək doktorluq dərəcəsini almışdır. Sovetlərin ADC-də tam hakimiyyəti ələ keçirməsi nəticəsində Azərbaycan artıq xaricdəki tələbələr üçün təhlükəsiz yer olmamışdır. Mirzə Berlində təhsilini davam etdirərkən Azərbaycanla həm maliyyə köçürmələri, həm də əlaqə məsələlərində çətinliklər yaşanmağa başlamışdır. Türkiyə Cümhuriyyəti 1920-ci ilin aprelindən sonra onun təhsil xərclərini öz üzərinə götürmüşdür. Dr. Hacızadə Berlində Dr. Baur ilə işlədiyi dövrdə Türk hökuməti ona İstanbulda bir tədqiqat stansiyası qurmağı təklif etmişdir (1926). Alim daha sonra Türkiyəyə köçmüş və İstanbulun Halkalı bölgəsində qurduğu institut 1931-ci ildə Yeşilköyə daşınmışdır.

1934-cü il 21 iyun tarixində Türkiyə Cümhuriyyəti Soyad Qanununu qəbul etdikdən sonra, bütün Türk vətəndaşlarının soyad alması məcburi oldu. Bunun nəticəsində, Mirzə Hacızadə 17 dekabr 1934-cü ildə soyad olaraq "Gökgöl" adını seçdi. Tanınmış aktyor olan oğlu Demir Gökgöl ilə aparılan bir müsahibədə atasının vətəninə duyduğu dərin və daimi həsrət səbəbilə 21 iyun 1934-cü ildə Azərbaycanın Gəncə şəhəri yaxınlığında yerləşən və "mavi göl" mənasını verən Gökgöl adını qəbul etdiyi bildirilmişdir.

Dr. Mirzə Göygöl Türkiyənin müxtəlif bölgələrindən minlərlə toxum nümunəsi toplamışdır. Əsasən dənli bitkilər üzərində ixtisaslaşmaqla yanaşı, Yeşilköy Kənd Təsərrüfatı Tədqiqat Stansiyasında digər bitki qruplarından da böyük miqdarda material toplamış və onların hamısını xarakterizə etmişdir. Minlərlə nümunəni tədqiq etdikdən sonra iki cildlik “Türkiyənin buğdaları” adlı kitabı nəşr etmişdir. Bu kitabda bütün materiallar botaniki və morfoloji baxımdan təsvir olunmuşdur. Topladığı 18.000 nümunə arasında 256 yeni buğda növmüxtəlifliyini müəyyənləşdirərək nəşr etdirmişdir.

Mədəni Bitkilərin Müxtəliflik Mərkəzləri Nəzəriyyəsini irəli sürən rus alimi N.İ.Vavilov bir bölgədəki morfoloji müxtəlifliyin bolluğunu həmin bölgənin genetik mərkəz olduğunun əsas göstəricisi kimi qiymətləndirirdi. Buna görə də Vavilov Anadolu bölgəsini diploid siyez buğdasının (təkdənli - Triticum monococcum), Efiopiyanı tetraploid buğdanın, Əfqanıstan və İranı isə heksaploid buğdanın genetik mərkəzi hesab edirdi. Gökgöl isə sahə tədqiqatları nəticəsində əldə etdiyi məlumatlara əsaslanaraq, Türkiyədə yetişən botaniki müxtəlifliklərin dünyanın digər bölgələri ilə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə çox olduğunu bildirmişdir. Beləliklə, Göyköl Anadolu və onun qonşuluğunda yerləşən İran, Suriya, Fələstin və Cənubi Qafqaz bölgələrinin diploid, tetraploid və hekzaploid buğdaların müxtəliflik və mənşə mərkəzləri olduğunu müəyyən etmişdir.

Dr. Gökgöl elmi karyerası boyunca əsasən dənli bitkilərlə bağlı olmaqla geniş bitki qrupları üzrə 37 məqalə və kitab dərc etdirmişdir. 1930-1965-ci illər arasında nəşr olunmuş 43 əsərindən doqquzu alman, biri isə fransız dilində yazılmışdır. Ervin Baurun kitablarının üçünü tərcümə etmişdir.

1961-ci ildə təqaüdə çıxdıqdan sonra elmi fəaliyyətini İstanbul və İzmir şəhərlərində qonaq müəllim kimi davam etdirmişdir. Göttingen Universitetində dərs demək təklifini rədd etsə də, səkkiz alman universitetində mühazirələr oxumuş və xüsusilə Köln şəhərində yerləşən Max Planck Seleksiya Araşdırmaları İnstitutundan olan həmkarları ilə şəxsi və peşəkar əlaqələrini davam etdirmişdir. Mirzə Göygöl 28 yanvar 1981-ci ildə vəfat etmiş və İstanbuldakı Karacaahmet qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur.


12.05.2025 / 240 dəfə oxundu.
Ev / İstifadə Şərtləri / Məxfilik Siyasəti / Cookie-lərdən istifadə
Copyrights © 2012 - 2025 Congress Management System™ Bütün hüquqlar qorunur.